Filiz Meltem ERDEM UÇAR

Sahip olduğu kavramlar ve bu kavramların anlatımında tutulan yol bakımından doğaya bağlı bir dil olan Türkçe, anlatım gücünü de daha çok doğadan almaktadır. Canlı ve güçlü bir anlatıma sahip olan Türkçenin söz varlığı bu açıdan incelendiğinde insandan doğaya, doğadan insana, doğadan doğaya gibi aktarmalarla ortaya çıkan kelime veya kelime gruplarının varlığı dikkat çekmektedir. Dilin temel niteliklerinden sayılan aktarmalar, çok anlamlılık denilen dil hadisesinin de başlıca sebeplerinden biridir. Çok anlamlılık kelimelerin, çeşitli aktarmalar ve anlam genişlemeleri sonucu temel anlamlarıyla ilişkili yeni anlamlar kazanıp birden çok kavramı yansıtır hâle gelmesidir. Kelimelerin kazandığı yeni anlamların tespiti, metinlerin özellikle de tarihî metinlerin doğru olarak anlamlandırılması ve anlam derinliğinin ortaya çıkarılmasında büyük önem taşır. Tespit edilen her yeni anlam, anlam bulanıklığını ortadan kaldırır. Çok anlamlılık, dilin işlenmişliği ve söz varlığı açısından ulaştığı seviyeyi yansıtması bakımından da önemlidir. Bu doğrultuda çalışmamızda Türkçenin tarihî metinlerinde yaygın olarak görülen ḳatıġ kelimesinin çok anlamlı yapısı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Çok anlamlılık, anlam bilimi, ḳatıġ kelimesi, tarihî Türk lehçeleri.