Nadir YAKUBCANOV

(Нодир ЯКУБЖАНОВ)

Özbekistan hudutlarında demir yollarının yapımı tarihi 1874 yılından başlıyor, o tarihte Çarlık Rusya’sının bu konuyu araştırmak için oluşturduğu özel komisyon OrenburgTaşkent demir yolunu inşasını onaylamıştı. Ancak daha sonra bu görüş değiştirilerek bölgedeki ilk demir yolu hattı Taşkent’i Hazar denizinin doğu sahillerine bağlayacak şekilde oluşturulmasına karar verilmişti. Rusyanın yeni işgal etilmiş yeni mülkleri verimli şekilde sömürmek ve onları metropoli’ye sıkça bağlamak amacıyla yaptığı girişimleri aynen demir yollarının inşası ile bağdaşmaktadır. Böylece 1881-1886 yılları arası Hazar ötesi demir yolu hattı döşenmiş, 1888 yılında hat Semerkant’a, 1894 yılında Krasnovodsk’a kadar uzatılmıştır. Demir yolu inşası 1899 yılında bitirilmiş, ona Orta Asya demir yolları adı verilmiştir. 1906 yılında bu demir yolunun Fergana hattının, 1915 yılında Buhara hattının yapımı bitirilmiştir. XX yüzyılın başlarında demir yollarının inşası için coğrafi-ekonomik ölçütler oluşturulmuştur. Ancak bu ölçütleri gerçekleştirmek, Türkistan ve Rusya arasında aktif askeri, politik, yönetim ve ticari-ekonomik ilişkileri oluşturmak için gerekli nakliyat enfrastrüktürü mevcut değildi. Eninde sonunda yeni sömürgeye demir yolu hattının döşenmesi meselesini Çarlık Rusyasının emperyalist tutumu ve Orta Asyadaki Rus-İngiliz jeopolitik karşı duruşması halletmiştir.

Anahtar sözcükler: Özbekistan, Türkistan, Orta Asya demir yolları, Hazar ötesi demir yolu, demir yolu hattı, Çarlık Rusyası, Orta Asyada Rus-İngiliz jepolitik karşı duruşması.