Osman TÜRK

Eski Türkçenin temel kaynaklarını oluşturan Orhon yazıtları, XVIII. yüzyılın başlarında ilk olarak Sibirya’da tesadüf edilen ve bundan sonraki yıllar içerisinde Avrasya’nın farklı yerlerinde tespit edilen ve Eski Türkçenin ana kaynaklarını meydana getiren Köktürk yazıtları,  XIX. yüzyılın sonuna doğru çözümlenmesiyle birçok bilginin de gün ışığına çıkmasını sağlamıştır. Türk dilinin takip edilebilen en eski yazılı belgelerinden olan Orhon Yazıtları; Türk edebiyatı, tarihi, kültürü ve sosyal yaşantısı hakkında bilgi veren yazıtlardır. Türklük biliminin bilimsel olarak kabul edilip ve yayılması temel olarak Moğolistan’da yer alan Göktürk yazıtların keşfi ile başlamıştır. Yazıtların çözümlenmesinden sonra Türk kültürü hakkındaki bilgilere varılmıştır. Bu yazılı belgeler özellikle Türk dilinin değerlerini ve yaşadığı dönemlerini belgeleme bakımından değerlidir. Bu sebeple yazıtların keşfedilişinden günümüze kadar yazıtlarla ile ilgili yüzlerce çalışma yapılmıştır. Çalışmada, Orhon yazıtlarında yer alan kişi adı ve unvanlar incelenmeye alınmıştır. Yapılan araştırma, Orhon yazıtlarından (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor) oluşmaktadır. Çalışmada, yaklaşık olarak bin üç yüz yıllık tarihi derinliği olan yazıtlardaki söz varlığının ortak unsurlarını incelenmiştir. Böylece Türk dilinin ilk yazılı örneklerinden yola çıkarak eserde kullanılan kişi adı, unvan ve unvan niteleyicilerin kullanımına dair cümle içerisinde tespiti yapılıp ve bu örnekler belirtilmeye çalışılmıştır. Temel kaynak olarak Prof. Dr. Erhan Aydın’ın Orhon Yazıtları kitabı esas alınarak bu çalışma yapılmıştır.

Anahtar kelimeler: Türkoloji, Köktürkçe, Orhon yazıtları, Eski Türkçe, Unvan, Kişi adı.