Şamil İSMAYILOV

Türk Müziği makam teorisi kendine mahsus bir makamsal yapı ve perde anlayışına sahiptir. Bununla birlikte makam teorisine dâir yazılmış ana kaynaklarda görüldüğü üzere Türk Müziği’nin teorik bilgileri, belli terimler ve kavramlar çerçevesinde verilmiştir.

Bu bağlamda Türk Müziği makam teorisine dâir bilgiler içeren edvâr ve risâlelerde “ev, hâne” terimi çokça kullanılmakla birlikte belli bir anlayışı ifâde etmektedir.

Bugüne dek Türk Müziği teorisi üzerine yapılan çalışmalar, belirli bilgilerin türevlerinden ibâret olup sistemin esaslarını ve makamsal anlayışın özünü ortaya koymak konusunda yetersiz kalmıştır.

Makam teorisine dâir ana kaynaklarda yer alan özel kavramların ifâde ettikleri anlamlara hâkim olunamaması, bu sistem içerisindeki ilişkilerin ve tutarlılıkların üzerinde yeterince durulmaması Türk Müziği makam teorisinin temellerinin bugüne kadar ortaya konulmamasına sebep olmuştur.

Tarafımızca yapılan uzun ve derin araştırmalarla ortaya konulduğu üzere Türk Müziği makam teorisinin temelini oluşturan sistem yegâh, dügâh ve segâh evleri olmak üzere üç ana yapı üzerine kuruludur.

Bu çalışma Türk Müziği makam teorisinin dayandığı yapıları ve ilişkileri sistematik olarak temellendirmek amacıyla hazırlanmıştır.

Türk Müziği makam teorisinin temellerinin yegâh, dügâh ve segâh evleri olmak üzere üç ana yapıya dayandığı ilk defa bu çalışmayla ortaya konmuştur.

Çalışma; Türk Müziği makam dizilerinin oluşumunu, geçki ve çeşni yapısını, Türk Müziği’nde makamsal transpozisyonun mantığını söz konusu üç yapının özellikleriyle doğrulaması bakımından önemlidir.

Çalışmada arşiv tarama, kaynak tarama, karşılaştırma ve analiz gibi nitel yöntemler kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Türk Müziği Makam Teorisi, Türk Müziği’nde “Ev, Hâne” Anlayışı, Müzik Edvârları, Müzik Risâleleri, “Yegâh, Dügâh, Segâh” Ana Perde Evleri