Erdoğan ALTINKAYNAK

Dinara ASHİMOVA

Gulzana NAUANOVA

Atışma; hayatın gerçeğini ifade eden bir sözlü nazım türüdür. Karşı karşıya gelen iki âşık birbirlerine karşı üstünlük elde etmek ve rakibi sözle alt etmenin yollarını ararlar. Öncelikle karşılıklı olarak birbirlerini selamlarlar. Daha sonra dinleyicilerin hal ve hatırını sorarak onları onurlandırlar. Selamlaşma faslı bittikten sonra asıl icraya başlarlar. Karşı taraftaki kim olursa olsun, düşünce ve sözleriyle onları tuzağa düşürmeye çalışırlar. Rakip aytıskerin söz ve düşüncelerini boşa çıkarıp kendi söz ve düşüncelerini üste çıkararak birbirlerini alt etmeye çalışırlar. Sözlerde güzellik, hikemilik, felsefilik, etkililik, nükte ile ortaya çıkartılır. Kim bunları güncelleştirerek sözlerinin içine katar ise o kazanmış olur. Atışılan konu ne kadar acı gerçekler olsa da bunu halkın önünde söylemek zorundadır. Birbirlerine karşı hakarete varan sözleri sarfederken de bunu tatlı bir muziplik içinde gerçekleştirirler. Atışmanın gereklerini bilen halk, aytısçıların birbirleriyle mücadelesini anlayışla karşılar. Aytısçılardan herhangi birisi rakibine karşı söyleyecek söz bulamadığında yenilmiş olur. Atışmada bir kaç tane âşık bulunabilir ama atışmalar genellikle çifterli gruplar halinde yapılır. Bu durum Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan, İran coğrafyası ile benzerdir. Bu türden sözlü halk şiiri, atasözleri gibi, 19. yüzyılda, Kazak müziğinin, din ve törensel zincirlerden kurtarıldığı ve bağımsız bir halk sanatı olarak gelişmeye başladığı bir dönemde ortaya çıktı. Bu dönem, halkın temel müzikal geleneklerini - enstrümantal, şarkı ve akın - zenginleştiren ulusun gerçekten ruhani bir rönesansı haline geldi.

Anahtar Kelimeler: Kazah, Aytısker, Atışma, Dombıra, kültür