Kemal SAYLAN

Tanzimat Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nin bütün kurumlarında olduğu gibi mahkemelerde de önemli yenilikler ve düzenlemeler yapılmıştır. Tanzimat’tan önce şeriat mahkemeleri, cemaat mahkemeleri ve konsolosluk mahkemeleri olmak üzere üç çeşit olan mahkeme türü Tanzimat döneminde ticaret ve nizamiye mahkemelerinin açılmasıyla birlikte çeşitliliğini artırmıştır. Tanzimat’la birlikte yaşanmaya başlayan bu değişim ve yeniden yapılanma süreci mahkemelerin işleyişinde bazı sıkıntıları beraberinde getirmiştir. Devlet adamları ise yaşanan sıkıntıları tespit ederek bunlara çözüm bulmaya çalışmışlardır. Bunun için bazen padişah bazen Adliye Nezareti uygulamada yaşanan sorunları tespit edebilmek amacıyla uzmanlar görevlendirmiştir. Bazen de yargının içinde bulunan kişiler herhangi bir görevlendirme yapılmadan mahkemelerin durumlarıyla ilgili tespitlerde bulunmuş ve bunları layiha halinde ilgili makamlara takdim etmişlerdir. II. Abdülhamid döneminde devletin diğer kurumlarında olduğu gibi mahkemelerle ilgili layihalar da hazırlanmıştır. Bu çalışmada tespit edebildiğimiz 6 adet layihanın 5 tanesinin muhteva açısından tanıtımı yapılmış, mahkemelerdeki sorunları göstermesi açısından 1 tanesi de sadeleştirilerek verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: II. Abdülhamid, layiha, mahkeme, Tanzimat, padişah.