Merve KOLİKPINAR

Konargöçer Oğuz topluluğunun yaşayışı ile ilgili bilgilerin Bayındır Han’ın etrafında toplanmış Oğuz beylerinin başından geçen maceralarla günümüze ulaşmasını sağlayan Dede Korkut Anlatıları, Türk kültür araştırmalarına kaynaklık etmektedir. Dönemin yaşam koşullarını ve toplumun değer yargılarını bilmemize olanak sağlayan eser, çalışmada toplumsal cinsiyet-dil ilişkileri düzleminde incelenerek Oğuz topluluğunda kadının ve erkeğin toplumsal konumunu değerlendirmemize kaynaklık etmiştir. Çalışma dört bölümde şekillenmiştir. İlk olarak çalışmaya kaynaklık eden eser hakkında bilgi verilmiş, ardından Dil ve Toplum başlığı altında toplumdilbilim anlatılmıştır. Üçüncü bölümde, toplumdilbilim ekseninde kurulan toplumsal cinsiyet ile dil ilişkileri araştırılmıştır. Dördüncü bölüm, çalışmanın inceleme alanını oluşturmaktadır. Çalışma için Dede Korkut anlatılarını seçmemizin temel nedeni anlatıda yer alan kadın ve erkek tiplerinin birbirlerine yakınlığı, toplumsal rollerin benzerliğidir. Anlatılarda hem kadın hem erkek söylemlerine yer verilir. Bu durum bize toplumsal cinsiyetin dile olan etkisini araştırmanın kapılarını açtı. Çalışmanın amacı Dede Korkut anlatılarındaki toplumsal yaşamdan hareketle Türk kültüründe toplumsal cinsiyet rollerini belirleyip dil ile olan ilişkisini ortaya koyabilmektir. Çalışma Dirse Han oğlu Boğaç Han Boyu anlatısı ile sınırlandırılmıştır.

Anahtar kelimeler: Dede Korkut Anlatıları, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Toplumdilbilim, Dil-Cinsiyet Bağıntısı.